Borçtan Kurtulmak İçin Bırakmanız Gereken 10 Kötü Finansal Alışkanlık

Hepimizin sık sık tekrarladığı hoşumuza giden alışkanlıkları vardır. Günlük bir sabah kahvesi veya ara sıra yeni bir çift ayakkabı almak zararsız görünebilir. Ancak bunların mali açıdan haneniz üzerindeki etkisini bir düşünün.

10 TL veya 20 TL’lik en küçük düzenli satın alımlar bile mali durumunuzu etkiler. Ve diğer alanlardaki çabalarınıza rağmen, hala borca batmış olmanızın birçok nedeninden biri olabilirler.

Kronik borç sorunları yaşayanlar genellikle benzer davranışları ve finansal alışkanlıkları paylaşırlar. Ama bu durumun farkına ne kadar erken varırsanız, borç batağından o kadar erken kurtulabilirsiniz.

Ve zaten borç içinde yüzüyor olsanız bile, bu kötü para alışkanlıklarını tanımak ve planlama yapmak, tekrar temiz başlangıçlar yapmanıza yardımcı olabilir.

Borçtan Kurtulmak İçin Bırakmanız Gereken 10 Kötü Alışkanlık

Borç, birçok kişiyi geride tutan büyük bir faktördür. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası raporuna göre, Hanehalkı net finansal değeri 2020 yılı birinci çeyreğinde 93 milyar TL artış göstermiştir.

Çoğu zaman, borca yatkın olanları karanlıkta kalanlardan ayıran şey bir dizi tutarlı alışkanlıktır. Bu davranışlara dikkat ederek, bu kötü alışkanlıklardan bazılarını durdurabilir ve borç hakkında düşünme ve yaklaşma şeklinizi yeniden değerlendirebilirsiniz.

1. Anlık Harcamalardan Kaçının

Satın almayı planlamamış olsanız bile indirimde olsun ya da olmasın bir şey kapacak tipte misiniz? Bu tür anlık satın alma, aşağıdakiler gibi bir dizi sağlıksız harcama davranışına yol açabilir:

Plansız ve Kötü Satın Alma Kararlarını Gerekçelendirme. Kendinizi pahalı bir çantaya veya yeni bir alete ihtiyacınız olduğuna ikna etmek ve mantıklı sebepler bularak fazla harcama yapmanıza izin vermek kolaydır.

Anlık Alışverişlerde Kredi Kartınızı Kullanmak. Anlık alışveriş plansız olduğundan, aslında masrafları karşılayacak paranız olmayabilir. Bu, karşılayamayacağınız şeyleri satın almak için kredi kartı kullandığınız anlamına gelir.

Bütçenizin İzini Kaybetmek. En çalışkan bütçeci bile ara sıra işleri berbat edebilir. Ancak anlık harcamalar, bütçenizi ve finansal hedeflerinizi gözden kaçırmanıza neden olur. Ve bütçenizi gözden kaçırdığınızda kredi kartı kullanmaya devam edersiniz.

Bir anlık satın alma dürtüsü genellikle mali durumunuz üzerinde kalıcı bir izlenim bırakmasa da, bunu bir alışkanlık haline getirmek hedeflerinizi ciddi şekilde rayından çıkarabilir. Düşünmeden harcamak ile başa çıkmanıza yardımcı olacak bir plan geliştirin.

Connecticut Üniversitesi Tıp Fakültesi psikiyatri profesörü Julian Ford, Psychology Today için bir makalesinde, hedeflerinizi hatırlamanıza yardımcı olacak bir mantra geliştirmenizi öneriyor. Örneğin, mantranız “Yalnızca ihtiyacım olanı satın alıyorum” olabilir. Plansız bir satın alma işlemi yapmadan önce durun, mantranızı düşünün ve uzaklaşın.

2. Puanlar için Kredi Kartı Kullanımı

Tüm puan, ödül yada hediye veren kredi kartları kötü değildir. Sorumlu bir şekilde kullanıldığında bazılarının cüzdanınızda yeri vardır. Ancak kredi kartı şirketlerinin bu ödülleri vermesinin bir nedeni var ve bu cömertlikten kaynaklanmıyor. Ödüller sizi daha fazla harcamaya teşvik eder.

2021 yılında yapılan bir araştırma, araştırmacılara insanların bir şey satın aldıkları anda beyinlerinde neler olduğunu gösterdi. FMRI teknolojisini (bir tür görüntüleme) kullanarak, nakit alımlara karşı beyin tepkilerini kredi kartı alımlarıyla karşılaştırdılar.

Araştırmacılar, insanların genellikle nakitten çok kredi kartıyla harcama yapma eğiliminde olduklarını ortaya çıkardı, ancak bunun sebebinden emin değillerdi. Çalışma, kredi kartlarına fazla harcamanın kredi kartı kullanma kolaylığından mı yoksa beynimizdeki ödül merkezlerini harekete geçirerek harcama isteği uyandırmasından mı kaynaklandığını gözlemlediler.

Sonuçlar, kredi kartı harcamalarının ikincisi nedeniyle nakitten daha yüksek olduğunu ortaya çıkardı, bu bizi mutlu ediyor.

Ve kredi kartı ödülleri, sizi daha da fazla harcamaya sevk edebilir. Bu, reklamcıların onlarca yıldır tüketicileri avlamak için kullandıkları eski “ne kadar çok satın alırsanız, o kadar çok tasarruf edersiniz” şemasıdır.

Ve bu satın alma işleminde biraz para kazanabilirsiniz, ancak birçok kart ağır kısıtlamalar getirir. Bazı kartlar, yıllık ödül toplamlarını sınırlar veya en yüksek geri ödeme oranlarını belirli satın alımlarla (benzin ve bakkaliye gibi) sınırlar.

Bunları dikkatli kullanmadığınız sürece, kredi kartı ödülleri genellikle düşündüğünüzden daha az ödüllendiricidir. Kredi kartı puanları peşinde koşarak borcun derinliklerine inmek buna değmez.

3. Gösterişe Ayak Uydurmak

Emlakçılar genellikle en kötü sokaktaki en iyi ev olmaktansa, en iyi caddedeki en kötü ev olmanın daha iyi olduğunu söylerler. Ancak komşularınız her şeye sahip gibi göründüğünde, en iyi sokaktaki en iyi ev olma dürtüsü, borç ödeme hedeflerinizi gölgede bırakabilir.

Psikologlar, gösterişçi tüketimine ayak uydurmanın amansız dürtüleri ortaya çıkardığına inanıyorlar. Başka birini etkilemek veya kendinizi daha başarılı göstermek için hiç düşünmediğiniz satın almayacağınız bir şey satın aldığınızda, onların “servet sinyalleri” dedikleri şeyi göstermiş olursunuz. Ve yalnızca zenginlik veya statüye işaret etmek için satın almak aşırı harcama yapmanıza neden olabilir.

Bazı insanlar diğerleriyle boy ölçüşmeyi umursamazken, bazıları için gerçek bir meydan okuma olabilir. Televizyon, internet ve sosyal medya bu gösterişli harcamaları tetikliyor.

Artık komşularımızın yeni satın aldıkları şeyleri, paylaştıkları yüzlerce kişinin sosyal medya sayfalarını takip ettiğini ve yeni motosikletlerini, arabalarını, tatillerini veya ev tadilatlarını anında öğrenmelerini görüyoruz.

Ancak başarıyı dışarıdan ölçmek zordur. Bir komşunuzu pırıl pırıl yeni bir arabaya binerken gördüğünüzde, o kişinin mali durumunu bilmediğinizi unutmayın. Neredeyse on yıl boyunca ödeyecekleri büyük bir araba kredisi almış olabilirler. Ya da emekliliğin yaklaşmakta olduğu gerçeğini tamamen görmezden geliyorlar.

Kıskançlık hissettiğinizde veya değerinizi kanıtlama isteği duyduğunuzda, önceliklerinizi ve hedeflerinizi kendinize hatırlatmak yararlı olacaktır. Borcunu ödemek veya emeklilik için birikim yapmak, neredeyse hiç tanımadığın birini etkilemekten daha önemlidir. Borcunuzu düşürerek kredi puanınızı yükseltmek size çeşitli şekillerde fayda sağlayabilir.

Emeklilik hesabı bakiyenizi kimse göremez, ancak maksimuma çıkararak, yeterli paraya sahip olmak ve satın alabileceğiniz herhangi bir statü sembolünden çok daha değerli olan rahat bir geleceği güvence altına almak için çalıştığınızı bilirsiniz.

4. İyi Hissetmek İçin Alışveriş

Ruh halinize dayalı bir harcama çılgınlığı yaptıysanız eğer elinizi kaldırın. Yaptıysan eğer, yalnız olmadığını bilmelisin. Buna sıklıkla “perakende terapisi” dememizin bir nedeni var. Alışveriş, hayatın ve işin stresinden uzaklaşmak için ihtiyacınız olan rahatlatıcı bir mola gibi gelebilir.

Ne yazık ki, iyi hissetmek için para harcamak bir alışkanlık haline gelebilir. San Francisco Eyalet Üniversitesi psikoloji yardımcı doçenti Ryan T. Howell, Psychology Today’de, tekrarlayan veya zorunlu alışverişin “zararlı duygusal, sosyal ve finansal sonuçlar” ne olursa olsun alışverişin devam etmesine neden olabileceğini yazıyor.

Bu nedenle, zor bir günün ardından ne kadar sık alışveriş yaparsanız, bir dahaki sefere alışverişe dönme olasılığınız o kadar artar. Kısa süreli ruh halinizi iyileştirmek için alışveriş yapmak, mutlulukla maddi mal satın almak arasında bir bağlantı oluşturur. Ve bu, kırılması zor olabilecek bir bağlantıdır.

Howell, duygusal alışverişi durdurmanın bir yolu olarak satın almadan önce duygularınızı kontrol etmenizi önerir. Kredi kartınızı teslim etmeden önce, satın alma işlemini neden yaptığınızı düşünün. İhtiyacın olduğu için mi yoksa üzgün ya da sıkıldığın için mi?

Duygusal harcamalarınızı kontrol altına alamıyorsanız profesyonel yardım alın. Alışveriş bağımlılığı gerçektir ve yönetilmesi zor olabilir, ancak özel bir ruh sağlığı uzmanının yardımıyla, tetikleyicilerinizi öğrenebilir ve borçtan kurtulmanıza ve bu şekilde kalmanıza yardımcı olacak başa çıkma mekanizmaları bulabilirsiniz.

Bu, duygusal ruh halinize dayalı tüm alışverişlerin kötü olduğu anlamına gelmez. Ancak borçtan kurtulmaya çalışırken, eğlenmek için bir şeyler satın almak sizi yalnızca daha uzun süre borç içinde tutar. Bu yüzden bir alışveriş gezisine çıktığınızda paradan tasarruf etmenin yollarını bulun.

Duygusal harcamaları frenlemek için bir başka popüler strateji, kendinize bir bekleme süresi tanımaktır. Örneğin, gerekli olmayan herhangi bir satın alma işlemini en az 48 saat geciktirirseniz, satın alma dürtüsü genellikle o anın heyecanı geçtikten sonra azalır.

5. Kolaylık İçin Harcama

Kolaylık uğruna fazla harcama yapmak yaygın bir tuzaktır. Evde kendi yemeğinizi maliyetinin çok çok altına hazırlamak varken, sürekli olarak paket yemek gibi şeyler satın alıyorsanız, borçtan kurtulmanız zor.

Bazen yoğun programınız için belirli bir miktar kolaylık gereklidir. Ancak borçlarınızı ödemek adına, kısabileceğiniz alanları bulmak için tüm harcamalarınızı incelemeniz gerekir.

Harcama alışkanlıklarınızı kontrol altına almak bir meydan okumadır. Anında farklı bir insan olmayı beklemeyin. Bir uyum dönemi var. Ama evden yemek götürmek yerine hafta içi her gün restoran öğle yemeği alıyor musunuz? Sabah kahvenizi Starbucks’tan mı almanız gerekiyor yoksa ev yapımı içeceklere geçebilir misiniz?

En önemli harcamalarınızı azaltmak çok önemlidir. Düşünebileceğiniz ve daha ucuz bir seçenek bulabileceğiniz düzinelerce küçük harcamalarınız olabilir.

Yiyecek, eğlence, giyim, ev temizliği ve araba tamiri gibi maliyetleri göz önünde bulundurun. Muhtemelen her şeyi kendin yapamazsınız, ancak birçok insan denediklerinde ne kadar yetenekli olduklarına şaşırıyor.

6. Yaşam Tarzı Enflasyonu

Hepimiz belirli bir yaşam ilerlemesini bekliyoruz: Mütevazı bir başlangıç maaşıyla başlayın, ardından deneyim kazandıkça yavaş yavaş daha fazla para kazanın. Mali durumunuzu kariyer değişiklikleri ve yükseltmeler yoluyla iyileştirmek mümkün olabilir.

Ancak düzenli olarak borç içinde olanlar ile mali durumlarını kontrol edenler arasında bir fark var. Sürekli borçlular, gelirlerini her artırdıklarında harcamalarını da artırırlar.

Yaşam tarzı enflasyonu, her nakit akışının bir anda kapıdan dışarı çıkması anlamına gelir. Harcamalarınızı anında bu yeni gelir düzeyine yükseltirseniz, zam veya daha yüksek ücretli bir işi puanlamak, mali durumunuzu iyileştirmek için fazla bir şey yapmaz. Tüm zamlarınızı harcama alışkanlığı sizi bir borç döngüsüne hapseder ve birikim yapmanızı engeller.

Örneğin, yılda 60.000 TL kazandığınızı ve yeni zamla birlikte 75.000 TL kazandığınızı varsayalım. Hemen 75.000 TL’lik bir araba satın almaya kalkarsınız, maaştaki artış pek bir işe yaramış olmaz. Ancak paranızı dikkatli bir şekilde yönetir ve ek geliri borç ödemeye yönlendirirseniz, daha iyi durumda olursunuz.

Yaşam tarzı enflasyonu, daha fazla kazanmanın ve işte zinciri yukarı taşımanın doğal bir parçası olabilir. Ancak, yalnızca imkanlarınız dahilinde harcama yapıyorsanız kabul edilebilir. Belirli bir yaşam tarzını sürdürmek için borca girmeye başlar başlamaz, sorunlu hale gelir. Değerli finansal özgürlüğünüzü korumak için karşılayabileceğiniz kadar harcayın.

7. Borcunuzu Görmezden Gelmek

Çocukların parmaklarını kulaklarına kapatarak “Seni duyamıyorum!” diye bağırmayı ne kadar sevdiklerini bilirsin. Bunun yapmalarında ki sebep birisinin onlara hoşlanmadıkları bir şey söylediği içindir. Temelde, borcunuz olduğunu biliyorsanız, ancak bu konuda bir şey yapmayı reddediyorsanız yaptığınız şey tamda budur.

Borçlarını görmezden gelme eğiliminde olanlar, aşağıdaki davranışlarda bulunabilirler:

• Alacaklılardan ve tahsilat kurumlarından gelen telefon görüşmelerinden kaçınmak
• Faturaları ve ekstreleri açmadan yırtmak
• Borçlarını tartışmak zorunda kaldıklarında gözle görülür şekilde rahatsız, savunmacı veya öfkeli olmak
• Ne kadar borçları olduğunu bilmemek

Eğer öyleysen, yalnız değilsin.

Ancak borcunuz yokmuş gibi davranmak hiç bir konuda size yardımcı olmaz. Ve inkar, başladığınızdan daha fazla hasara neden olur. Hastalık belirtilerini görmezden gelmenize çok benzer. Erken tedavi yardımcı olabilir, ancak gecikmiş tedavi durumunuzu daha da kötüleştirebilir.

Astronomik gecikme ücretleri ve faiz ücretleri, tahsilat kurumlarıyla uğraşmak ve daha fazla borca batmak, borcunuza karşı gözden uzak, akılsız bir tavır almanın sonuçlarıdır. Tehlikelidir ve zararlı davranış döngüsünü sürdürür.

Kendinizi sakin ve hazır hissettiğinizde posta veya dijital hesap özetlerinizi açma alışkanlığı edinin. Bilgi güçtür ve borcunuz hakkında ne kadar çok şey bilirseniz, onunla yüzleşmeye o kadar hazırlıklı olabilirsiniz.

Ne kadar borcunuz olduğunu öğrendikten sonra, her borç için ödeme planlarını içeren bir bütçe oluşturun. Birden fazla alacaklıya çok borcunuz varsa, önce faturalarınızı ve sabit faturalarınızı ödeyin, ardından en küçük bakiyeye sahip hesaba odaklanın. Buna “borç kartopu” yöntemi denir.

Birçok insan için daha ulaşılabilir hissedebilir ve ileriye doğru küçük adımlar atmak harikalar yaratır. İlerleme kaydettiğinizi hissediyorsunuz, bu da size bir sonraki dengeye geçmeniz için gereken desteği verir.

8. Bütçe Takip Etmemek

Hem borç almanın hem de borçtan kurtulmanın çok önemli bir köşe taşı, bir bütçeyi takip etmektir. Her satın alma işlemini planlamak ve geriye bakmak eğlenceli gibi gelmiyor. Ancak bütçeleme, para yönetimi için kanıtlanmış bir stratejidir.

Kilo yönetimi ile mücadele eden insanlar bazen kalorilerini takip etmekten faydalanıyorsa, para yönetimi ile mücadele edenler de paralarını takip etmekten fayda görebilirler.

Nasıl bütçe yapacağınızı bilmiyorsanız, öğrenmek için şimdiki zaman gibisi yoktur. Aylık ne kadar kazandığınızı toplayın ve ardından hem sabit giderler hem de değişken giderler dahil olmak üzere aylık giderlerinizi hesaplayın.

Sabit giderler, kira veya kredi ödemeleri, sigorta primleri ve araba ödemeleri gibi belirli bir aylık veya yıllık tutarda olanlardır. Değişken giderler, yiyecek, kamu hizmetleri, eğlence ve giyim gibi dalgalanan giderlerdir.

Asgari borç ödemeleriyle başlamanız ve bakiyeleri ödedikçe kademeli olarak ayarlamanız gerekebilir.

Tamamen borcunuz bittiğinde, bütçeniz çok daha keyifli hale gelebilir. Ve mali durumunuza yakından bakmak ve bir bütçeyi takip etmek size bir özgürlük duygusu verir.

Önceliklerinize uyacak şekilde nerede ayarlama yapabileceğinizi görmeye başlıyorsunuz ve paranızı sorumlu bir şekilde yönetmenin keyif aldığınız şeylere daha özgürce harcama yapmanızı sağladığını fark ediyorsunuz.

9. Hiç Tasarruf Etmemek

Sezgisel görünebilir, ancak borçlu olsanız bile, iyi bir birikim alışkanlığı edinmeniz gerekir. Özellikle borç bakiyeniz çok büyükse, muhtemelen bunu yapmak imkansız geliyordur.

Ancak herkesin birikime biraz da olsa bir şeyler koyması gerekiyor, belki de faiz ödeyen yüksek getirili bir tasarruf hesabı açabilirsiniz.

Borçsuz bir yaşam tarzı oluşturmak için bir tasarruf yastığı şarttır. Sadece her ay kazandığınız gelirle sürekli çalışıyorsanız, acil durumlar için hiçbir şeyiniz kalmaz. O zaman arabanız bozulursa ve pahalı onarımlara ihtiyaç duyarsa ne olur? Borç döngüsünü tekrarlayarak masrafları kredi kartınıza yatırırsınız.

Maaş hesabınıza ekleyebileceğiniz düzgün bir acil durum fonu ne kadar erken oluşturursanız, küçük ve büyük acil durum harcamalarını o kadar iyi karşılarsınız.

Bu nedenle, borç ödeme aşamasındayken tasarruftan tamamen vazgeçmek cazip gelse de, beklenmedik masrafları karşılamak için acil paraya ihtiyacınız var. Gelecekte daha fazla borca düşmekten kaçınmanıza yardımcı olur.

10. Geleceği Görmezden Gelmek

Tüm kişisel finans tavsiyelerinin çoğu şu soruyla ilgilidir: Geleceğinizi düşünüyor musunuz? Geleceği düşünerek finansal kararlar alıyor musunuz? Aksi takdirde, devam eden borç döngüsünü kırma çabalarınızı sabote ediyor olabilirsiniz.

Bugünü zar zor planlıyorsanız, insanların 5, 10 veya 50 yıl sonrasını düşünmekte zorlanmaları anlaşılabilir bir durumdur. Günlük varlığınız bir savaşsa ve borcunuz dayanılmaz bir ağırlık gibi geliyorsa, ileri görüşlü bir zihniyete girmek zordur. Ama çokta önemlidir.

Borçla uğraşırken bile, gelecekte başarmak istediğiniz hedefleri unutmayın. Bir yıl içinde nerede olmak istediğinizi düşünün. Sonra ileriye bakın üç yıl, beş yıl ve ötesi.

Bazı hayalleriniz ulaşılmaz görünüyorsa sorun değil. Ancak bu büyük hayaller ve hedefler genellikle bizi borç ödemek gibi zor şeyleri yapmaya iter.

Borç almak ve borçtan kurtulmak için size ilham verecek hedeflerin bir listesini yapın, örneğin:

• Ev satın almak
• Çocuklarınızla evde kalmak
• Çocuğunuzu üniversiteye göndermek
• Dünyayı gezmek
• Erken emekli olmak
• Kendi işini kurmak
• Sadaka vermek

Hem büyük hem de küçük belirlediğimiz hedeflerin çoğu para gerektirir ve bu nedenle hedeflerinizi düzenli olarak değerlendirmek için zaman ayırmanız hayati önem taşır.

Bugünün borcunun stresi yüzünden geleceği ihmal etmeyin. Bu hayalleri tutmak, akıllıca finansal seçimler yapmak zor olduğunda rotada kalmanıza yardımcı olabilir.

Son Söz

Alışkanlıklarımızı yıllarca aynı şeyi tekrar tekrar yaparak oluştururuz. Borcunuzu görmezden gelmek, plansız harcamalar yapmak ve başkalarını etkilemek için harcama yapmak gibi finansal alışkanlıklar, borçsuz olma girişimlerini azaltabilir.

Finansal hayatınız bir makyaj gerektiriyorsa, bu kötü finansal alışkanlıklardan hangisini takip ettiğinize bakın. Sonsuza kadar borçlu kalacağınızı söyleyen sabit bir zihniyet varsaymak yerine, döngüyü kırın.

Sorumluluğu üstlenin ve iyi para alışkanlıkları oluşturmaya başlayın. Borcunuz ve finansal mücadeleleriniz sizi hayatın gerisinde tutması şart değil.